سياره ي عطارد

نگاه اجمالی

عطارد نزدیکترین سیاره به خورشید است. از اینرو ، دمای آن در روز به 400 درجه سانتیگراد می‌رسد. در این دما سرب هم ذوب می‌شود. شبها دما افت می‌کند و احتمالا تا 200 درجه سانتیگراد پایین می‌آید. عطارد جو ندارد و نمی‌تواند گرما را نگه دارد. از اینرو دمای شب و روز آن تفاوت زیادی باهم دارند. یک بار چرخش آن به دور خود 59 روز و یک بار گردش آن به دور خورشید 88 روز طول می‌کشد. مدار عطارد کاملا به شکل بیضی است و در نتیجه فاصله آن از خورشید بین 47 تا 69 میلیون کیلومتر تغییر می‌کند. 

تیر(یا عطارد)، Mercu]y اندکی از ماه بزرگتر

تير تندروترين سيارهٔ سامانه خورشيدي است كه با سرعتي حدود ۴۸ كيلومتر در ثانيه،هر۸۸ روز يك بار خورشيد را دور مي زند.از اين رو سياره اي گريزپاست كه ديدنش آسان نيست و به همين دليل است كه شايد،ايرانيان باستان آنرا "تير" ناميده و در يونان "مركوري" يا "پيك خدايان" لقبش داده بودند.

"مركوري" در ادبيات افسانه اي يونان و روم،خداي سخن وري و نويسندگي و "عطارد" در ادبيات فارسي و عربي،"دبير فلك" نيز خوانده شده است.

سیاره عطارد (سیاره تیر) با فاصلهٔ ۵۷ ميليون و ۹۲۴ هزار كيلومتري،نزدیکترین سیاره منظومه شمسی به خورشید است و كم ترين مسافتي كه با زمين پيدا مي كند،به ۸۰ ميليون كيلومتر مي رسد. به خاطر نزدیکی این سیاره به خورشید اگر در طرف رو به خورشید آن (بخشی که روز است) قرار بگیرید به راحتی در دمای ۴۶۵‌ سانتیگراد پخته خواهید شد و به علت حرکتی وضعی آرامش اگر در طرف شب آن قرار بگیرید آن قدر سرد خواهد شد که در دمای ۱۴۸- سانتیگراد به راحتی مرگ را بر اثر یخ بستن تجربه میکنید.گردش وضعي اين سياره،حدود دو ماه طول مي كشد و از اين رو،گرم شدن آن در روز و سرد شدنش در شب ديرپاست.

حفره های کوچک ویا بزرگ بسیاری در سطح سيارهٔ تير دیده می شود که حکایت از برخورد شهاب سنگ کوچک و بزرگ دارد البته قطر برخی از دهانه ها به ده ها کیلومتر می رسد. برخی از این دهانه ها محل خروج مواد مذاب است که امروزه با سنگهای مذاب پر شده اند و مانند کوه های آتشفشانی هستند.به خاطر دهانه‌های آتشفشانی و آبگیرها خیلی شبیه کره ماه است. دانشمندان تصور می‌کردند که فعالیتهای آن مانند کره ماه است. اما اکنون می‌دانیم که سیاره عطارد با کره ماه بسیار متفاوت است.تير همچون ناهيد و ماه،حالت هاي گوناگوني از هلال تا قرص كامل را به خود مي گيرد.قرص كامل،چون در آن سوي خورشيد است ديده نمي شود.اما اشكال هلال و نيمهٔ آن به هنگام جلوه هاي شرقي و غربي،مشاهده مي گردند.

سیاره عطارد قمر ندارد. عطارد،کوچک‌ترین سیاره منظومه شمسی است.نيروي جاذبه اين سياره كم و داراي جو ناچيزي است كه ۹۸٪ آن از هليم و بقيه از هيدروژن،اكسيژن و سديم ساخته شده است.بادهای خورشیدی به شدت به عطارد می‌دمند و این می‌رساند که تقریباً هیچ هوایی در آن وجود ندارد.

اين سياره نيز،مانند سياره زهره بين زمين و خورشيد قرار گرفته و به خاطر اين ويژگي،حالاتي را كه "گذر"،"جلوه هاي شرقي و غربي" و... ناميده مي شوند،به وجود مي آورد.

موقعیت عطارد نسبت به زمین

عطارد نزدیکترین سیاره به خورشید و نیز کوچکترین سیاره خاکی است. هر سال در حدود سه بار به عنوان ستاره درخشان شامگاهی در نزدیکی افق غروب خورشید و نیز به عنوان یک ستاره صبحگاهی ظاهر می‌شود. بخاطر سرعت کم آن نسبت به زمین از لحاظ افسانه‌ای ، خدای روشنی نامیده شده است. در مواقعی ، عطارد در درخشندگی شبیه زحل می‌شود، اما معمولا بواسطه درخشندگی همسایه‌اش ، خورشید ، ناپدید می‌گردد.

حرکت عطارد

عطارددر يك مدار با ثابت  خروج  از  مرکز(e=0.02056) و میل زیاد (7 درجه نسبت به دایرة ‌البروج) با نیم قطر اطول 0.03871Au و یک دوره تناوب مداری نجومی 87.96 روز به دور خورشید می‌گردد. بزرگترین زاویه کشیدگی این سیاره که از زمین مشاهده شده است، از ˚18(قرین خورشیدی) تا ˚28 (بعید خورشیدی) ، با متوسط 23 قرار دارد. تصور می‌شد که دوره تناوب چرخشی نجومی ‌عطارد یا (مانند زمین) 24 ساعت یا بطور همزمان 88 روز باشد. اما در اوایل سال 1960 میلادی برای اولین بار تپشهای راداری منعکس شده از سطح عطارد دریافت شدند و در سال 1965 میلادی جی.اچ. پتنژیل (G.H.Pettengill) و آر.بی. وایس مستقیما با استفاده از فنهای راداری دوپلری نشان داده‌اند که دوره تناوب چرخشی عطارد در حدود 59 روز است.

گرانش سیاره

جاذبه سطحی عطارد به قدری ضعیف است که قادر به نگهداری ذرات اطراف خود نیست. در نتیجه عطارد تقریبا فاقد جو است. چگالی فضایی اطراف عطارد حدود 1000 میلیارد برابر کمتر از چگالی جو زمین است.


 

مشخصه‌های فیزیکی

شعاع عطارد 24400 کیلومتر است. جرم آن 33x10²³kg می‌باشد که از اختلالات گرانشی بر روی فضاپیما محاسبه شده است. عطارد هیچ قمر طبیعی ندارد. چگالی متوسط آن 5420 کیلوگرم بر متر مکعب می‌باشد که نظیر یک سیاره خاکی است، اما برای اندازه عطارد زیاد است. از آنجا که گرانش کلی عطارد کمتر از زمین است (فشردگی آن کمتر است)، اما چگالی حجمی ‌آن در حدود چگالی حجمی‌ زمین می‌باشد، لذا باید در برگیرنده مقدار بیشتری از فلزات باشد.

حدس می‌زنیم که در داخل عطارد یک گوشته صخره‌ای و یک هسته بزرگ فلزی (شاید نیکل و آهن) وجود داشته باشد. عطارد هوا ندارد. در آن ، پس از سپری شدن روز بی‌درنگ شبی سرد فرا می‌رسد. از اینرو ، سطح آن در نتیجه فرسایش تغییر نمی‌کند. طی هزاران میلیون سال ، سطح عطارد مورد اصابت خرده سنگهای فضایی قرار گرفته است. به علت این بمباران مداوم اکنون سطح سیاره پر از گودال است. کف گودالها پوشیده از گرد و غباری است که از متلاشی شدن این خرده سنگها به‌وجود آمده است.


 

میدان مغناطیسی

درسال 1974 میلادی (1353 شمسی) سفينه ي فضايي مارينر10 از کنار عطارد گذشت. مارینر 10 یک میدان مغناطیسی ضعیف سیاره‌ای را با شدتی در حدود 220nT ، 1nT=10^-9T آشکار کرد. اگر چه این مقدار کوچک است. ولی برای قطع مغناطيس در بادهای خورشیدی کافی است. در اینجا میدان مغناطیسی ، ذرات باردار (اکثرا پروتونها) را از باد خورشیدی اطراف سیاره منحرف می‌کند.

به نظر می‌رسد که میدان عطارد یک دوقطبی باشد که کم و بیش با محور چرخش سیاره ، در یک امتداد قرار گرفته است. دراین صورت ، بطور کلی میدان مغناطیسی عطارد شبیه میدان مغناطیسی زمین ولی ضعیفتر از آن است. حضور یک میدان مغناطیسی و همچنین چگالی زیاد سیاره دلالت بر آن دارد که عطارد مانند زمین دارای یک هسته فلزی است که عمدتا از آهن و نیکل تشکیل شده است. به نظر می‌رسد که این سیاره همانند یک آهنربای دائمی ‌است. میدان مغناطیسی زمین صدبار شدیدتر از میدان مغناطیسی عطارد است.

حوزه کالریس

حوزه کالریس به وسعت 1300 کیلومتر(800 مایل) بزرگترین حوزه ناشی ازبرخورد شهاب سنگ ها به سطح عطارد است. حلقه‌های کوهستانی هم مرکز ناشی از برخورد شهابسنگهای عظیم ، این حوزه رامحصورکرده‌اند. کف این حوزه پوشیده ازگدازه سفت شده استهمچنین گودالهای کوچک و جوان نیز در کف این حوزه یافت می‌شوند. کالریس واژه‌ای لاتینی و به معنای گرما می‌باشد. این اسم به این دلیل انتخاب شده است که این حوزه هنگام نزدیک شدن عطارد به خورشید یک دور در میان ، رو به خورشید بوده و گرمترین نقطه سیاره می‌گردد.


 

ضربه شهابسنگی عظیمی که حوزه کالریس را بوجود آورد، باعث ایجاد تپه‌هایی در طرف دیگر عطارد شد.

گودالها

سطح سیاره عطارد پوشیده از گودالهای شهابسنگی است که حدود 3.5 میلیارد سال پبش بر اثر بمباران شهابسنگها بوجود آمده‌اند. اندازه گودالهای موجود در عطارد از چند متر تا 1000 کیلومتر (600 مایل) متغیر است. گودالهای بزرگتر ، حوزه نامیده می‌شوند. گودالها دارای مشخصاتی نظیر قله‌ها و حلقه‌های کوهستانی ، دیوارهای تراس دار و رگه‌هایی درخشان از توف (موادی که بر اثر برخورد شهابسنگ به بیرون پرتاب می‌شوند) هستند. مشخصات یک گودال به اندازه ، سرعت و جهت شهابسنگی که آنرا بوجود آورده بستگی حفره های  کوچک و یا  بزرگ بسیاری  در  سطح  آن  دیده می شودکه حکایت از برخورد شهاب سنگهای کوچک و بزرگ داردالبته قطربرخی از دهانه ها  به ده ها کیلومتر می رسد. برخی از این دهانه ها محل خروج مواد مذاب  است که امروزه با سنگهای  مذاب پرشده اند و مانند کوه های آتشفشانی هستند.
گرچه از گذشته نسبتاً دور ، این سیاره با  کمک  تلسکوپ مورد مطالعه قرار می گرفت، ولی از سال 1974 میلادی  با پرواز سفینه  مارینر 10 از کنار عطارد چندین هزار عکس از دشتهای  مسطح و گودالهای کم و بیش بزرگ، به ایستگاه های زمینی مخابره شد. مارینر 10 میدان مغناطیسی ضعیفی حدود 1 درصد میدان مغناطیسی زمین را در اطراف این سیاره کشف کرد. این سیاره به علت گرمای زیاد در روز و دمای بسیار پایین در شب و نبود جو و نداشتن آب به شکل مایع درسطح یا عمق آن  هیچ  گونه امکانی برای  پیدایش شکلی از حیات ایجاد نکرده است  در عین حال عطارد هیچ قمری ندارد. دراین حالت سنگهای این سیاره به شدت منبسط می شوند و پس از غروب آفتاب وشب طولانی آن دمابه شدت پایین می رود. علت آن هم نبودن جودراطراف این سیاره است که دما را تعدیل نمی کند. سرد و گرم شدن سنگها در شب و روز واستمراراین امر طی قرون واعصارتنهایک نوع فرسایش مکانیکی درسطح این سیاره به وجودمی آورد.که به متلاشی شدن سنگها می انجامد.اختلاف دما دردوسوی این سیاره درمیان سیارات منظومه شمسی منحصر به فرد است.
تنها طوفانهای مغناطیسی از سوی خورشید مقداری اتم های هلیوم بارداررادراطراف میدان مغناطیسی این سیاره به دام انداخته و فشارجوی ناچیزی (به میزان کمتر از یک میلیاردیم فشار جوی زمین) ایجادکرده است.برای خنثی کردن جاذبه سطحی این سیاره در خارج شدن ازسطح آن تنهابه سرعتی به اندازه 4.25 کیلومتر بر ثانیه نیاز است. در حالی که درموردزمین این مقدار حدود 11کیلومتربر ثانیه می باشد که به این  سرعت گریز می گویند.
نام کوئی پر، کاوشگرنامی سیارات نیزبه یکی ازگودالهای بزرگ سیاره عطارد به قطر 25 کیلومتر تعلق یافته است.
دانشمندان معتقدندبراثر برخورد سهمگین یک شهاب سنگ با این سیاره درگذشته بسیار دور، امروزه درنقطه مقابل این برخورد رشته کوه هایی ظاهر شده اند. در هر حال شهاب سنگهاسطح این سیاره رادرامان نگذاشته اند. محل اصابت این برخورد عظیم که امروزه رشته کوههای بلند و مدوری آن را احاطه کرده که  به حوضه کالوریس به قطر 1300 کیلومتر شهرت  یافته است . چگالی این سیاره به میزان 4/5 گرم بر سانتیمتر مکعب تخمین زده شده که اندکی بیشتر از چگالی زمین است. این حقیقت دانشمندان را برآن داشته است که تصورکنندمرکزاین سیاره از فلزات سنگینی مانندآهن تشکیل شده است که باتوجه به حرکت آرام چرخشی این سیاره به دور خودمیدان ضعیف مغناطیسی درخودایجادکرده است. فشار بادهای خورشیدی این میدان ضعیف را در جهت  مقابل  به خورشید بسیار فشرده کرده و در پشت آن  بسیار گسترانده است. گروهی دیگر از دانشمندان پیدایش میدان مغناطیسی در  عطارد را به وجود میدان مغناطیسی سنگواره ای نسبت می دهند که از روزگاران قدیم حاصل شده و باقی  مانده است. در هر حال علت واقعی این میدان معلوم نیست.

تحول سطح

چون ماه و عطارد هر دو فاقد جوهای قابل توجهی هستند، آب و هوا ، سطوحشان را فرسوده نمی‌کند. هر دو جهانهای کوچکی با ناحیه داخلی سردتر از ناحیه داخلی زمین هستند. اکنون نه آتشفشانهای فعال زیادی دارند و نه دستخوش تحول سطحی دائمی ‌می‌شوند که زمین از انتقال یافتن صفحات پوسته‌ای تجربه کرده است. فقدان جو و کوتاه بودن زمان تحول پوسته‌‌ای هر دو به جرمهای کوچک ماه و عطارد مربوط می‌شود و جو آنها برای مدت طولانی حفظ نمی‌شود.

همچنین جرمهای کوچک دلالت بر این دارند که حرارت داخلی‌شان از تلاشی مواد رادیواکتیو نسبت به مقدار مشابه برای زمین کمتر است و جریان گرمایی‌شان به طرف بیرون چنان سریع می‌باشد که هر دو جسم به سرعت سرد خواهند شد. داخل زمین داغ است و شارش گرمایی به طرف بیرون آن ، جریانهایی در گوشته پلاستیکی ایجاد می‌کند و اینها تحول پوسته زمین را نیرو می‌بخشند. ماه و عطارد هر دو فاقد این ترکیب درونی داغ و گوشته پلاستیکی هستند.


 

هلال عطارد

رصد کردن سیاره عطارد دشوار است. نزدیک بودن مدار آن به خورشید سبب می‌شود که هیچگاه ˚27 دورتر از قرص خورشید دیده نشود. در نتیجه ، تنها قبل از طلوع و غروب آفتاب می‌توان آن را نزدیکی افق دید. حرکت مداری عطارد سریع است و به همین سبب ، در هر بار گردش به دور خورشید امکان دید آن به چند روز محدود می‌شود. عطارد نیز مانند ماه ، دوره هلالی دارد. از آنجا که هلالهای عطارد تنها به کمک تلسکوپ قابل روءیت است، اگر می‌خواهید عطارد را با تلسکوپ کاوش کنید، مواظب باشید که به طرف خورشید نشانه نروید.

مشخصات سیاره عطارد

اندازه تير در مقياس با زمين

قطر به کیلومتر : ۴۸۷۸

فاصله از خورشید به کیلومتر : ۷۵۹۱۰۰۰۰

جرم بر حسب سانتیمتر بر گرم : ۴/۵

مدت زمان گردش به دور خود : ۵۹ روز

مدت زمان گردش به دور خورشید : ۸۸ روز

اتمسفر : ندارد

میانگین دما : روز:۴۲۷ شب:۱۸۰- (سانتیگراد)

قمر یا حلقه : ندارد

حالت (غالب) :  سياره تير و عصر فضا

در سال هاي ۵-۱۹۷۴ ميلادي ، سفينهٔ مارينر ۱۰آمريكا،از نزديكي سيارهٔ تير گذشت و توانست ۶۴۸ عكس خوب،از حدود ۵۰٪ سطح سياره،كه در آن هنگام در برابر خورشيد واقع شده بود،گرفته و مخابره كند.عكس ها نشان مي دهند كه سطح تير نيز چون ماه ،داراي كوه ها و نيز دره هاي فراواني است كه به نظر مي آيد به علت بمباران مداوم صدهاهزار سنگ آسماني صورت گرفته باشد.زمان اين بمباران ها شايد بلافاصله پس از پيدايش و تكوين دستگاه خورشيدي بوده است.

در تير،درهٔ بزرگي به قطر تقريبي ۱٬۳۰۰ كيلومتر وجود دارد كه اطراف آن را كوه هاي به نسبت بلندي كه ارتفاع برخي از آن ها به يك و نيم كيلومتر نيز مي رسد،احاطه كرده اند.برخي از اين گودي ها،شايد به علت جريان مواد مذاب آتشفشاني قديمي،صاف و تيز شيار شيار شده اند.

متأسفانه ارتباط با مارينر ۱۰ در ۲۴ مارس ۱۹۷۵ قطع شد.اين سفينه اولين و تنها سفينه اي بوده است كه تا امروز به مقصد تير روانه شده است.

در بررسي هايي كه در سال ۱۹۹۰م از روي زمين در مورد سيارهٔ تير به عمل آمد،ديده شد كه دو ناحيه بر روي سطج اين سياره از نقاط ديگر بسيار داغ ترند ، علت آن را تأثيِر توأم گردش هاي وضعي و انتقالي تير در حفظ گرماي گرفته شده از خورشيد دانستند. زيرا مدت يك شبانه روز در تير دو سوم مدت يك سال آن است .

تير بر خلاف اندازهٔ كوچكي كه دارد،بسيار سنگين است و از اين جهت ستاره شناسان معتقدند، در زير پوستهٔ سنگي نازك اين سياره،هستهٔ مركزي بزرگي ساخته شده از آهن،وجود داشته   ویژگیهای عطارد

همان گونه که قبلاً اشاره شد عطارد نزدیکترین سیاره به خورشید است که درکنارجرم بزرگی به نام خورشیدباآن جاذبه وحشتناکش قرار گرفته است. عطارد برای آن که در دل خورشید سقوط نکند و جذب آن نشود دست به مقابله زده است. برای این کار عطارد با سرعت سرسام آوری به گرد خورشید می چرخد و سریعترین سرعت چرخشی به دور مرکز منظومه شمسی را از آن خود کرده است. این سرعت به حدی است که یک سال این سیاره کمتراز سه ماه به طول می انجامد. مدار این سیاره بیضی شکل است  و با فاصله اندکی (به طور متوسط 9/57 میلیون کیلومتر) از خورشید وازروی زمین این سیاره دراطراف خورشیددیده می شود.گاهی کمی بعداز غروب خورشید در بالا دست خورشید و زمانی که به آن سوی این ستاره می رسد قبل ازطلوع آفتاب در بالای  افق شرقی دیده می شود.
حداکثر فاصله زاویه ای که این سیاره با خورشیدداردحدود 28 درجه است  ( از دید زمین ) . هنگامی که زاویه  کشیدگی این سیاره درحدود۱۰درجه است،ازدرون تلسکوپ به صورت هلال باریکی دیده می شود. لیکن زمانی که می خواهدازپشت خورشیدعبور کند قرص روشن خودرابه مانشان نمی دهد. با توجه به 7 درجه انحراف مدار گردش این سیاره به دور خورشیداین سیاره درهربار گردش از جلوی خورشید عبور نمی کند. بلکه از بالا یا پایین خورشید می گذرد. در طول 100 سال عطارد تنها دوبارهمچون نقطه تاریک وسیاه رنگی ازمقابل قرص خورشیدعبور می کند. که به ترانزیت یا عبور معروف است که آخرین آن در سال 1383 بود.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: